Met een Bijbel zo dik als een straatklinker in zijn linkerhand zoekt een man in een zwart kostuum naarstig naar zinnen waarmee hij zo min mogelijk zegt. Dat hij als ouderling werkt, wil hij nog net kwijt. En dat het een ‘belangrijke dag’ is, nou vooruit. Maar waarom hij dat vindt? ‘Daarover kan ik maar beter niet uitweiden.’ Want: ‘Dat is niet aan mij.’
Toch is de man nog altijd een stuk spraakzamer dan de circa zestig andere mannen in stemmig tenue die op deze grauwe ochtend naar de Christelijke Gereformeerde kerk in Veenendaal zijn afgereisd.
Twee van hen hebben zich met de auto voor het kerkgebouw laten afzetten door hun echtgenotes. Ze krijgen een vluchtige kus op hun wang voordat ze zwijgend de aanwezige verslaggever passeren.
Veel meer vrouwen laten zich vandaag niet zien, zeker niet binnen. De enige vrouw die daar een rol van betekenis vervult, staat in de ontvangsthal koffie te schenken.
Vrouwen en homoseksuelen
Het is illustratief voor de aanleiding van deze bijeenkomst. Binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), een orthodoxe tak van het protestantisme met 181 aangesloten kerken en zo’n 66 duizend leden, is namelijk een felle strijd ontstaan over de positie van vrouwen en homoseksuelen.
Het gezelschap dat naar Veenendaal is getogen, bestaande uit predikanten, ouderlingen en diakenen uit heel Nederland, vertegenwoordigt het conservatieve standpunt in dit debat. Dat komt er concreet op neer dat vrouwen geen ambten in de kerk mogen bekleden, en dat mensen met een homoseksuele relatie zijn uitgesloten van het Heilig Avondmaal en de belijdenis.
Diametraal daar tegenover staat de opvatting van zo’n dertig plaatselijke CGK’s, die de afgelopen decennia een moderniseringsslag hebben doorgevoerd, door wel vrouwelijke ambtsdragers toe te staan en niet langer moeilijk te doen over homoseksualiteit.
Er tussenin bevindt zich een brede middengroep met minder uitgesproken ideeën over de heikele kwesties.
De discussie is inmiddels zo hoog opgelopen dat de conservatieve vleugel, niet te verwarren met nog orthodoxere protestantse denominaties als de Gereformeerde Gemeenten (GG), de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN) en de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN), heeft besloten zijn eigen weg te gaan. Dat is dan ook waarover deze zaterdag in Veenendaal uitvoerig zal worden gesproken: de voorbereidingen voor een ‘hernieuwd kerkelijk samenleven’. Als daarover overeenstemming wordt bereikt, zijn de Christelijke Gereformeerde Kerken feitelijk gescheurd.
Versplintering
Marco Hofland, predikant in de CGK van Haarlem, wordt ‘verdrietig’ van de gedachte dat zijn kerkgenootschap uiteenvalt. ‘We zijn allemaal kinderen van God, dus we hebben het met elkaar te doen’, zegt hij. Bovendien vreest hij voor de gevolgen van de breuk. ‘Het is in veel gemeenten al ingewikkeld genoeg om mensen naar de kerk te krijgen. Daarnaast bestaat er een risico op verdere versplintering. Straks ontstaat er ook nog onenigheid over de juiste bijbelvertaling of vinden sommigen misschien dat je alleen op hele noten mag zingen.’
Vooral de leden van de CGK’s die zich tot nu toe in het midden ophielden, belanden door een afscheiding van de conservatieven in een lastig parket, meent Hofland. ‘Zij worden nu gedwongen een keuze te maken. Dat kan gezinnen gaan verscheuren.’
De Haarlemse predikant is vandaag niet welkom in Veenendaal. Zijn kerk heeft al jaren vrouwelijke ouderlingen. Hofland ziet daarin geen enkel probleem. ‘De Bijbel staat vol met vrouwen die zich inzetten voor de boodschap van God.’
De conservatieve CGK’ers daartegen mogen diezelfde Bijbel graag aanhalen om hun eigen visie kracht bij te zetten. Was het immers niet de apostel Paulus die aan de christenen van Korinthe schreef: ‘Laten uw vrouwen in de gemeenten zwijgen. Het is hun immers niet toegestaan te spreken, maar bevolen onderdanig te zijn, zoals ook de wet zegt?’
Als het aan Hofland ligt, kunnen beide overtuigingen prima naast elkaar bestaan. ‘Zo is het altijd gegaan. Wij hebben onze ideeën ook nooit opgedrongen aan een veel behoudendere gemeente als Urk.’
‘Gestrekt rechterbeen’
Andersom trekken de conservatieve kerken de laatste jaren steeds feller van leer tegen alles dat in hun ogen afwijkt van waar de CGK ooit voor stond. Meermaals klonk vanuit die hoek de roep om ‘dissidente’ afdelingen te berispen of tot uittreding te bewegen.
Talloze pogingen om de gemoederen te bedaren, haalden niets uit. Ook de tussenkomst van de rechter mocht niet baten.
Volgens Hofland is sprake van een ‘verharding’ van zijn kerkgenootschap, waarbij de uitgestoken hand heeft plaatsgemaakt voor een ‘gestrekt rechterbeen’.
Na vijf uur beraadslagen is in Veenendaal de kogel door de kerk. Via een online persconferentie, waaraan alleen het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad mogen deelnemen, wordt bekendgemaakt dat volgend jaar maart een ‘algemene vergadering’ zal worden gehouden voor CGK’s die niet langer verder willen met hun ideologische opponenten. Daarmee is de scheuring definitief.
‘Er is een breed gedragen wil om elkaar vast te houden’, aldus een persbericht dat later wordt rondgestuurd. ‘Daartoe gunnen we elkaar de ruimte die plaatselijk nodig is in dit proces.’
Hofland heeft er een hard hoofd in. Hij wijst onder meer op de grote financiële belangen die met de afsplitsing zijn gemoeid. Zo dragen alle CGK’s nu gezamenlijk geld af voor de Theologische Universiteit Apeldoorn en de pensioenen voor oud-predikanten.
‘Wie gaat dat straks betalen?’ vraagt de Haarlemse voorganger zich hardop af. ‘Ik voorzie een vechtscheiding.’
