NOS Nieuws•gisteren, 19:58•Aangepast vandaag, 04:25
In dit liveblog lees je het laatste politieke nieuws rond de Tweede Kamerverkiezingen van vandaag.
Opkomstpercentage toch iets hoger dan in 2023
Volgens de laatste cijfers komt het opkomstpercentage met 78,4 procent toch iets boven het percentage van de vorige verkiezingen uit. De hele dag liep dat percentage juist iets achter op 2023. Toen was de opkomst 77,8 procent.
Relatief gezien gingen in de provincie Utrecht de meeste mensen naar de stembus (82,1 procent), iets meer dan in Drenthe, Overijssel en Gelderland. Met 73,8 procent was de opkomst het laagst in Flevoland.
Tot 1970 bestond er bij verkiezingen een opkomstplicht en schommelde het opkomstpercentage rond de 94. Sindsdien is de opkomst lager. Het historisch dieptepunt was in 1998. Toen bracht 73,3 procent van de mensen een stem uit.
Definitieve prognose in loop van ochtend, wachten op Helmond, Venray en Amsterdam
Persbureau ANP verwacht in de loop van de ochtend met een definitieve prognose van de uitslag te komen. Het wachten is nog op een paar gemeenten. Zo is er nog geen uitslag binnen van Helmond en Venray. In die laatste plaats brak vannacht brand uit op het gemeentehuis, waardoor het stemmen tellen gestaakt werd.
Daarnaast moet ook nog 20 procent van de stemmen in Amsterdam geteld worden.
Verschil tussen D66 en PVV minder dan 2000
Het wordt ongekend spannend welke partij de grootste wordt. Het verschil tussen D66 en PVV is met 96,8 procent van de stemmen geteld minder dan 2000, in het voordeel van D66. Beide partijen zouden dan uitkomen op 26 zetels.
ANPStemmen worden geteld in Den Haag
D66 en CDA winnen overal, GroenLinks-PvdA en PVV overal op verlies
D66 heeft met bijna alle stemmen geteld in elke gemeente een beter resultaat geboekt dan bij de vorige verkiezingen. Ook het CDA boekte overal winst. GroenLinks-PvdA en de PVV leden juist overal verlies.
In absolute zin was de vooruitgang van D66 het kleinst in Urk. Daar ging de partij van 20 naar 88 stemmen. D66 ging flink vooruit in rijke gemeenten en studentensteden. CDA pakte juist veel stemmen in Twente, waar ze de vorige keer juist stemmen kwijtraakten aan NSC. Veel van die kiezers zijn nu terug bij de partij van Henri Bontenbal.
GroenLinks-PvdA kreeg harde klappen in de studentensteden. De PVV leverde bijvoorbeeld in Edam-Volendam 14,4 procentpunt in.
D66 en PVV gelijk in tweede prognose
Toch nog een grote verandering in de verwachte uitslag. Volgens een nieuwe voorlopige prognose van het ANP komen D66 en de PVV allebei op 26 zetels uit. Dat betekent dat D66 een zetel verliest ten opzichte van de laatste prognose die rond 01.45 uur binnenkwam. De PVV krijgt er juist een bij.
Er zijn meer verschuivingen te zien. De VVD komt uit op 22 zetels, een minder dan volgens de exitpoll. Ook het CDA levert er één in en komt uit op 18. Dat betekent dan weer goed nieuws voor Forum voor Democratie en ChristenUnie, die er beiden een zetel bij krijgen. FVD komt op 7 en CU op 3.
De prognose is gebaseerd op 90,5 procent van de uitgebrachte stemmen, uit 314 van de 346 gemeenten. Het verschil is volgens het ANP niet meer dan 6000 stemmen, in het voordeel van D66.
NOS
Brand in gemeentehuis Venray, tellen stemmen stilgelegd
Door een brand in het gemeentehuis van Venray is het tellen van de stemmen stilgelegd. Vlak voor 02.00 uur brak de brand uit, volgens L1Nieuws is de brand inmiddels gedoofd.
Volgens de Limburgse omroep ontstond de brand op de begane grond. Persbureau ANP schrijft dat er waarschijnlijk geen stembiljetten beschadigd zijn geraakt.
Binnen waren zo’n zestig mensen die bezig waren met stemmen tellen. Zij zijn niet gewond geraakt. De gemeente Venray overlegt later vandaag met de Kiesraad over hoe het verder gaat met het tellen van de stemmen.
Ook in Den Haag is D66 de grootste
In Den Haag heeft D66 de meeste stemmen gekregen. De partij kreeg 20 procent van de stemmen. In 2023 won D66 iets meer dan 8 procent.
GroenLinks-PvdA is met 16,5 procent de tweede partij in Den Haag. Twee jaar geleden trok die partij 19 procent van de stemmen naar zich toe. De PVV was in 2023 nog de grootste met 22 procent van de stemmen, nu blijft de partij van Wilders steken op 16 procent.
CDA en JA21 stijgen ook. Het CDA groeit van 2 procent naar bijna 7 procent en JA21 van 0,5 procent naar ruim 4 procent.
Voorlopige prognose: geen verschuivingen, D66 blijft de grootste
Het ANP heeft de voorlopige prognose van de einduitslag bekendgemaakt. Daarin zijn geen verschuivingen te zien ten opzichte van de exitpoll. D66 blijft op basis van de tot nu toe getelde stemmen de grootste met 27 zetels. Daarna volgt de PVV met 25 zetels.
De VVD blijft staan op 23 en GroenLinks-PvdA op 20 zetels. Daarna komt het CDA met 19 zetels. De prognose is gebaseerd op 49,9 procent van de uitgebrachte stemmen.
Volgens de prognose krijgt JA21 9 zetels, Forum voor Democratie 6 zetels en de BBB 4 zetels. Daarna komen de SP, Denk, Partij voor de Dieren en de SGP met 3 zetels. De ChristenUnie en 50Plus krijgen 2 zetels, Volt 1 en NSC verdwijnt volgens deze prognose uit de Kamer.
Later vandaag, als alle uitslagen binnen zijn, komt het ANP met een definitieve prognose. Het blijft nog wel een prognose, omdat de Kiesraad de uitslag formeel moet vaststellen. Dat gebeurt eind volgende week.
NOS
Utrecht en Groningen: D66 de grootste, voor GroenLinks-PvdA
In de steden Utrecht en Groningen is D66 de grootste partij geworden. In Utrecht kwam de partij van Rob Jetten uit op 26,7 procent van de stemmen, in Groningen op 24,4 procent.
In beide steden is GroenLinks-PvdA de tweede partij geworden, maar levert het wel flink in. De VVD is in zowel Groningen als Utrecht de derde partij.
Rotterdam: D66 en GroenLinks-PvdA groter dan PVV
In Rotterdam is D66 de grootste partij geworden met 17,1 procent van de stemmen. Daarmee is de partij nipt voor GroenLinks-PvdA geëindigd, met 16,9 procent. De PVV levert 5,7 procentpunt in en is met 15,8 procent de derde partij.
Grote winnaars zijn verder voornamelijk CDA en JA21, terwijl NSC slechts 0,3 procent van de stemmen kreeg.
ANPStemmen op het station van Rotterdam
Twentse gemeenten verlaten NSC voor CDA
Kiezers in Twente die twee jaar geleden nog massaal overstapten van CDA naar NSC van Enschedeër Pieter Omtzigt, hebben nu weer grotendeels op het CDA gestemd, blijkt uit de uitslagen die de gemeenten aan het ANP hebben doorgegeven. Het CDA is de grootste partij in Borne, Oldenzaal, Wierden, Dinkelland, Hof van Twente en Tubbergen.
Twee jaar geleden kreeg NSC in Borne, Oldenzaal, Losser, Dinkelland en Tubbergen ongeveer een derde van de stemmen. In Wierden en Hof van Twente steunde toen meer dan een kwart van de kiezers de partij van Omtzigt. Nu eindigt NSC in al die gemeenten op minder dan 1 procent.
Uitzending Nederland Kiest afgelopen
De stream met Nederland Kiest is afgelopen. Je kan nu via deze stream meekijken naar de uitslagen die uit steeds meer gemeenten binnenkomen. Je kan ook live meekijken op de kaart op de uitslagenpagina.
Amsterdam: GL-PvdA verliest maar blijft grootste, winst D66
GroenLinks-PvdA blijft de grootste in Amsterdam. Daar is nu 80 procent van de stemmen geteld. GL-PvdA kreeg 27,4 procent van de stemmen, een verlies van 6,4 procentpunt. D66 is de tweede partij (23,4 procent) geworden.
Verder is opvallend dat Denk op 7,7 procent uitkomt, en daarmee de PVV voorbijgaat. De partij van Geert Wilders kreeg 7,3 procent van de stemmen. Omdat het tellen in grote steden vaak langer duurt, geven die al een update als een groot aantal stemmen geteld is.
Stemmen worden geteld, zo gaat het verder
Stembureauleden zijn in de gemeenten druk bezig met het tellen van de stemmen. Inmiddels lopen steeds meer uitslagen binnen. Gemeenten geven deze uitslagen door aan persbureau ANP. Op basis daarvan komt het ANP later vannacht met een voorlopige prognose op basis van de getelde stemmen. Dan is er ook een duidelijker beeld over de daadwerkelijke uitslag.
Ook in Den Haag wordt momenteel druk geteld:
- ANPDe stemmen worden geteld in Den Haag
- ANPDe stemmen worden geteld in Den Haag
- ANPDe stemmen worden geteld in Den Haag
Vorige slide
Volgende slide
PVV blijft grootste in Limburg
In Limburg blijft de PVV in de meeste gemeenten de grootste. Wel heeft de partij van Geert Wilders behoorlijke verliezen geleden ten opzichte van de laatste verkiezingen in 2023.
In Brunssum en Landgraaf stemde nog altijd ruim een derde van de kiezers op de PVV, al ging er daar wel respectievelijk 8 en 7 procentpunt af. D66 en CDA boekten juist flinke winsten in Limburg. Net als in veel andere gemeenten kreeg NSC bijna geen stemmen meer.
Recordaantal zetels voor D66, kiezers zien CDA als favoriete coalitiepartner
In de exitpoll staat D66 op 27 zetels. Als dat ook het aantal zetels in de daadwerkelijke einduitslag wordt, gaat het om een record. Nog nooit kreeg de partij zo veel zetels in de Tweede Kamer:
NOSRecordaantal zetels voor D66
Partijleider Jetten noemde de exitpoll eerder vanavond al “onze beste uitslag ooit”. Maar hij wees er ook op dat er de komende tijd een stabiel en ambitieus kabinet moet komen. Ipsos I&O onderzocht welke partijen D66-kiezers dan als samenwerkingspartner voor zich zien. Het meest favoriet is het CDA:
NOSMet deze partijen zien kiezers graag een nieuw kabinet
Denk-leider Van Baarle: ‘Belangrijk dat Wilders niet meer de grootste is’
Van Baarle (Denk): ‘Belangrijk dat Wilders niet meer de grootste is’
VVD danst op muziek van Douwe Bob
Op het uitslagenfeestje van de VVD is onder meer muziek van Douwe Bob gedraaid. Zijn hit Nothing To Lose kwam voorbij. De zanger was deze zomer nog het middelpunt van kritiek van VVD-leider Yesilgöz. Zij beschuldigde Douwe Bob van Jodenhaat. Dat bericht kwam Yesilgöz op flink wat kritiek te staan, ook binnen haar partij. Ze maakte uiteindelijk excuses nadat Douwe Bob had gedreigd met juridische stappen.
D66 snoept stemmen weg van alle grote partijen, ook van de PVV
D66 gaat met 27 zetels aan kop in de exitpoll die onderzoeksbureau Ipsos I&O in opdracht van NOS en RTL heeft gehouden. De partij lijkt met 18 nieuwe zetels uit te komen op 27. Waar komen al die nieuwe stemmen voor de partij van Rob Jetten vandaan?
D66 blijkt van alle grote partijen stemmen te hebben afgesnoept, maar de meeste van GroenLinks-PvdA (20 procent). Ook NSC (13) en VVD (11) leverden een flink aandeel aan de winst van D66, net als de PVV (7 procent).
NOS / Ipsos I&O
De belangrijkste thema’s bij deze verkiezingen waren volgens de kiezers Immigratie en Asiel, Wonen en Gezondheidszorg, blijkt uit het Kiezersonderzoek van Ipsos I&O voor de NOS.
Jetten blij met exitpoll D66: ‘Het is ons gelukt, onze beste uitslag ooit’
Jetten blij met exitpoll D66: ‘Het is ons gelukt, onze beste uitslag ooit’
De Vos over winst FVD: ‘Hartstikke blij’
De Vos (FvD) na winst in exitpoll: ‘Fantastisch resultaat, we zijn hartstikke blij’
Jetten: coalitie met GroenLinks-PvdA is logische optie
D66-leider Rob Jetten noemt GroenLinks-PvdA een “heel logische optie voor de coalitie, als je puur kijkt naar het aantal zetels dat is gehaald”. Maar hij wijst ook op de VVD en CDA, “die het goed doen”.
Een coalitie met deze partijen is geen makkelijke weg, want de VVD heeft afgelopen weken voortdurend benadrukt niet met GroenLinks-PvdA in een coalitie te stappen. Ook wil VVD-leider Yesilgöz niet in een coalitie waarin de hypotheekrenteaftrek wordt afgebouwd, terwijl de andere drie partijen dat juist wel in hun verkiezingsprogramma hebben staan.
JA21 wordt niet als mogelijke coalitiepartner genoemd door Jetten en dat is tactisch slim volgens politiek verslaggever Arjan Noorlander. “Als de onderhandeling met GroenLinks-PvdA mislukt, kan hij JA21 bellen. Dan staat hij sterker in de onderhandelingen, want dat doet hij dan op verzoek van de VVD.”
Op de uitslagenpagina van de NOS kun je zien dat D66, GL-PvdA, VVD en CDA op 86 zetels staan in de laatste exitpoll. Hier kan je ook zelf uitproberen welke combinatie van partijen tot de minimale meerderheid van 76 zetels leidt.
NOS
Stemmen in Kamp Amersfoort: ‘Stemmen op deze plek is belangrijk’
Een bioscoop, een huiskamer, stadion of tempel. Maar ook het Anne Frank Huis, Kamp Westerbork, Kamp Vught en het Oranjehotel (de voormalige strafgevangenis in Scheveningen). Er waren nogal wat bijzondere plekken om te stemmen vandaag.
Voor het eerst kon er ook gestemd worden in Kamp Amersfoort. Er kwamen kiezers uit het hele land naar het voormalige concentratiekamp. “De democratie is in gevaar, dus stemmen op een plek als deze is belangrijk”, zegt bezoeker Marc Uiterwijk Winkel tegen RTV Utrecht. Hij was speciaal vanuit Almere gekomen en noemde het kamp een indrukwekkende plek om te zien. “Het voelt toch iets meer beladen vandaag dan normaal, denk ik.”
Voor Wil en Ken Determan is Kamp Amersfoort, dat tegenwoordig een museum is, een bijzonder emotionele plek. Wils vader zat in de Tweede Wereldoorlog in het kamp. Sinds kort hangt er een foto van hem in het museum. Juist daarom wilde zij graag op deze locatie stemmen. “Je stem laten horen, is nu belangrijker dan voorheen, met alles wat er gaande is”, zei zij.
“We willen mensen bewust maken van de gevaren die ontstaan wanneer democratie niet meer wordt gerespecteerd”, reageerde directeur Micha Bruinvels van het Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Eerder zei hij al: “Nergens kan zo indringend een brug worden geslagen tussen de bijzondere geschiedenis van deze plek en hedendaagse ontwikkelingen.”
Klaver geëmotioneerd om vertrek Timmermans: ‘Voor ons ook hele schok’
GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver wil nog niet zeggen hoe het verder moet met de partij nu Timmermans zijn afscheid als partijleider heeft aangekondigd. “Daar heb ik echt tijd voor nodig om dat te laten bezinken.”
Volgens Klaver was het Timmermans’ eigen beslissing om te stoppen. “Hij heeft zijn conclusies getrokken naar aanleiding van vanavond. Het was zijn conclusie. Dit is voor ons ook een hele schok”, reageert Klaver aangeslagen.
“Het was een groot voorrecht om met hem samen te werken. Voor ons is het iemand met wie we bijna dagelijks samen hebben gewerkt. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten.”
ANPKlaver luistert naar de speech van Timmermans
Opkomst voor zover bekend iets lager dan bij vorige verkiezingen
Exacte opkomstcijfers zijn er nog niet, maar op basis van de laatste exitpoll hebben net iets minder mensen gestemd dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Volgens de exitpoll van Ipsos I&O kwam 76,3 procent van de stemgerechtigden opdagen bij het stembureau. Twee jaar gelden lag dat percentage op 77,7.
De opkomst lag heel de dag al iets lager dan bij de vorige verkiezingen, al was dat beeld per gemeente anders. Zo meldde de gemeente Amsterdam om 18.00 uur dat de opkomst daar iets hoger was dan in 2023.
Tot 1970 bestond er bij verkiezingen een opkomstplicht en schommelde het opkomstpercentage rond de 94. Sindsdien is de opkomst lager. Het historisch dieptepunt was in 1998. Toen bracht 73,3 procent van de mensen een stem uit.
Van der Plas is teleurgesteld om zetelverlies BBB
BBB-leider Van der Plas is teleurgesteld dat haar partij in de exitpoll uitkomt op 4 zetels. Dat zijn er 3 minder dan nu. “Je bent natuurlijk teleurgesteld als je zetels verliest. Het is voor ons ook de eerste keer. We hadden gehoopt dat we zetels zouden behouden.”
Van der Plas wil nog niet speculeren over oorzaken. “Dat vind ik nu nog veel te vroeg om te zeggen. Het was een campagne die alle kanten op ging. Dus dat is teleurstellend.”
Toch is ze trots dat haar partij in het kabinet heeft gezeten. “We waren de kleinste partij in de coalitie, een nieuwe partij die zo vroeg verantwoordelijkheid heeft genomen. Daar zijn we trots op. We hebben nu vier zetels. Het is het bewijs dat BBB een plek heeft in de Nederlandse politiek.”
Van der Plas: ‘Teleurgesteld, maar we zijn vaste waarde in politiek’
Eerdmans ziet kans voor centrumrechtse coalitie: ‘JA21 lijkt onmisbaar’
JA21-lijsttrekker Eerdmans is een van de winnaars van vanavond; de partij gaat volgens de exitpoll van 1 naar 9 zetels. Tegen de NOS zegt hij dat zijn partij onmisbaar kan zijn voor de vorming van een nieuw kabinet. “Als je het optelt kom je op 78 zetels voor een centrumrechtse coalitie. Daar zit zeker een kans.” Hij lijkt daarmee te doelen op D66, VVD, CDA en JA21.
Eerdmans onderstreept dat er nog geen definitieve uitslag is. Gevraagd of D66 om JA21 heen kan, zegt hij: “Dat lijkt me sterk, maar alles kan. We hebben voorlopig 9 zetels en geen 59. Maar we staan wel aan de basis voor een rechtse coalitie, waarin JA21 onmisbaar lijkt.”
Eerdmans: ‘We zitten niet in de wedstrijd om aan de zijlijn te staan’
CDA-leider Bontenbal: ‘CDA is terug’
Bontenbal is ‘ontzettend gelukkig’ met exitpolls: ‘Het CDA is terug’
PVV-leider Wilders: ‘Had graag ander resultaat gezien’
Wilders (PVV) reageert op exitpolls: ‘Ik had graag een ander resultaat gezien’
Waarom nu nog niet te zeggen valt wie de verkiezingen heeft gewonnen
In de exitpoll van Ipsos I&O gaan twee partijen aan kop: D66 met 27 zetels en de PVV met 25 zetels. Ondanks de voorsprong kan D66 nog niet tot winnaar van de verkiezingen worden uitgeroepen. Zekerheid komt er pas als de stemmen zijn geteld. Dat kan uren duren, en misschien nog wel langer.
Ipsos I&O hanteert een foutmarge van een zetel per partij. In uitzonderlijke gevallen kan de foutmarge ook twee zetels zijn. Met andere woorden: als D66 na het tellen van de stemmen iets lager uitkomt dan in de exitpoll en de PVV iets hoger, kan de situatie heel anders zijn. Wie de grootste is, valt bij deze marges dus niet te zeggen.
D66-leider Jetten: ‘Miljoenen Nederlanders hebben bladzijde omgeslagen’
“We hebben vandaag de beste uitslag van D66 ooit neergezet en zijn misschien wel de grootste partij van Nederland”, zegt partijleider in reactie op de exitpoll. De partij staat aan kop met 27 zetels, de PVV volgt daarop met 25 zetels.
Bij de verkiezingen van 2021 haalde D66 24 zetels. Twee jaar geleden hield de partij er 9 over.
“We hebben net wel echt iets heel bijzonders gezien en het wordt nog heel spannend, maar een ding is zeker: miljoenen Nederlanders hebben de bladzijde omgeslagen. Ze hebben afscheid genomen van de politiek van ‘het kan niet’. Ze kozen voor de positieve krachten en politiek waarbij we vooruit gaan kijken.”
Jetten wijst er ook op dat miljoenen Nederlanders voor andere partijen hebben gekozen. “Ik voel een hele grote verantwoordelijkheid om de komende tijd er niet alleen voor de D66-kiezer te zijn, maar voor alle Nederlanders. We zullen er alles aan doen om aan alle Nederlanders te laten zien dat de politiek en de overheid er voor hen kan zijn. Dat ze weer groots kan denken en weer groots kan doen zodat Nederland weer verder komt. Om dat voor elkaar te krijgen vraagt dat de komende tijd politiek leiderschap van alle positieve krachten in het politieke midden om samenwerking te zoeken.”
Hij wijst erop dat er wat hem betreft de komende tijd een stabiel en ambitieus kabinet moet komen. “En daarmee gaan we aan de slag!”
Jetten feliciteert ook de andere partijen, als het CDA, JA21 en de VVD met de exitpoll. Hij bedankt ook Timmermans die vanavond zijn vertrek als partijleider van GroenLinks-PvdA heeft aangekondigd. “Het is hem gelukt om die twee partijen samen te smelten tot een sterke linkse partij en ik dank hem voor de samenwerking.”
Timmermans stapt op bij GroenLinks-PvdA: ‘Enorm teleurgesteld in uitslag’
Timmermans stapt op bij GroenLinks-PvdA: ‘Enorm teleurgesteld in uitslag’
‘Jetten scoorde beter bij GroenLinks-PvdA-kiezers’
“Zo hard is de politiek”, zegt politiek verslaggever Marleen de Rooy over het opstappen van GroenLinks-PvdA-leider Timmermans. “Iemand zet zich maanden in. Dan krijg je zo’n exitpoll en is het binnen een uur klaar.”
Uit kiezersonderzoeken blijkt al langer dat Timmermans niet de juiste snaar bij kiezers raakt. “We zien in de data dat Timmermans slechter scoort in zijn eigen achterban dan andere lijsttrekkers”, zegt politicoloog Sarah de Lange. “Jetten scoort bij de GroenLinks-PvdA-kiezers zelfs nog iets beter dan Timmermans zelf.”
Namen die voor de hand liggen om Timmermans op te volgen zijn Jesse Klaver, de voormalige leider van GroenLinks, en Marjolein Moorman, die hiervoor wethouder in Amsterdam was. Mogelijk kunnen zij zelfs de deur weer openzetten naar de VVD. “Timmermans was wel symbool van de oude PvdA-politiek”, zegt politiek verslaggever Noorlander.
Politicoloog Tom van der Meer ziet wel een dieperliggend probleem voor GroenLinks-PvdA. “Het is min of meer stilstaand water: de potentie van kiezers die ze kunnen trekken staat al jaren stil. En dat is opvallend als grootste oppositiepartij tegenover een uitgesproken rechtsgekleurde coalitie.”
Bontenbal (CDA): ‘Hier staat een ontzettend gelukkige lijsttrekker’
CDA-lijsttrekker Bontenbal is naar eigen zeggen zeer tevreden met de exitpoll. “Als ik zie dat we er twee jaar geleden heel slecht voor stonden en nu van 5 naar 19 zetels gaan, dan staat hier een gelukkige lijsttrekker.” Hij erkent dat het niet gelukt is om in het Torentje te raken, zoals het doel was van de campagne. “Niemand gaat hier nu moeilijk over doen. Ik ben enorm trots: het CDA is weer terug.”
ANPBontenbal wordt omhelst op het CDA-podium
NSC-leider Van Hijum blijft hopen op een zetel
NSC op 0 zetels in exitpolls: ‘We blijven hopen op die ene zetel, maar het ziet er niet goed uit’
Schiermonnikoog heeft opnieuw als eerste verkiezingsuitslag
Net als twee jaar geleden is Schiermonnikoog de eerste gemeente met een voorlopige uitslag van de verkiezingen. GroenLinks-PvdA werd lokaal de grootste partij, nipt gevolgd door D66. De opkomst lag boven de 100 procent, omdat veel toeristen hun stem uitbrachten in de gemeente met 802 stemgerechtigden.
Wilders: ‘Fors verlies, maar we zijn nog steeds een grote partij’
PVV-leider Wilders noemt de 25 zetels die de partij volgens de exitpoll lijkt te halen “een fors verlies”. Bij de vorige verkiezingen haalde de PVV nog 37 zetels. “Ik had zelf een ander resultaat gezien. Maar we zijn nog steeds een hele grote partij.”
Wilders zegt er geen spijt van te hebben dat hij voor de zomer uit het kabinet stapte. “Ik wist dat dit de consequentie daarvan kon zijn. Ik denk dat heel veel mensen toch hebben gedacht: we gaan op een partij stemmen die wel kan regeren”, verwijst Wilders naar de woorden van de andere partijen dat zij niet meer met hem willen samenwerken in een toekomstig kabinet.
“Aan de andere kant hebben we onze rug recht gehouden. We zullen flink in de Kamer van ons laten horen.”
Timmermans stapt op als partijleider GroenLinks-PvdA
GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans stapt op als partijleider, heeft hij zojuist bekendgemaakt in zijn speech na de bekendmaking van de exitpoll. De partij komt volgens de exitpoll op 20 zetels, ruim achter D66, de PVV en de VVD.
“Natuurlijk ben ik enorm teleurgesteld in onze uitslag, omdat we er zo erg voor geknokt hebben”, zegt Timmermans. “We zijn er niet in geslaagd, ik ben er niet in geslaagd, voldoende mensen te overtuigen om ons hun stem te geven. Daarvoor neem ik de volledige verantwoordelijkheid. Daarom wil ik de leiding overgeven aan een volgende generatie.”
“Ik trek de deur achter mij dicht met de wetenschap dat er een beweging is die zal blijven strijden voor een sterk, sociaal en solidair Nederland. Jullie vervullen mij met zoveel trots en die trots neem ik mee, wat er ook gebeurt in de toekomst”, zei Timmermans geëmotioneerd tegen de zaal.
ANPTimmermans kondigt aan dat hij vertrekt als partijleider
Yesilgöz juichend ontvangen: ‘We gaan feesten vanavond’
Hoewel de VVD in de exitpoll op een zetel minder staat dan twee jaar geleden, is lijsttrekker Yesilgöz zojuist luid toegejuicht door partijgenoten. “Ik hou van jullie”, zei ze op het podium. Volgens haar staat de partij nog “fier overeind”.
“Natuurlijk wil ik de grote winnaars van de avond feliciteren: Jetten, Bontenbal en Eerdmans. Ze hebben een mooie campagne gedraaid.”
De VVD-leider prees ook haar eigen team. “We gaan feesten vanavond.” De VVD staat vooralsnog op 23 zetels – een klein verschil met de 24 zetels die de partij nu nog heeft in de Tweede Kamer. De VVD stond er in de laatste peilingen een stuk slechter voor, met tussen de 15 en 19 gepeilde zetels.
Yesilgöz blij met exitpoll: ‘Nu feesten, en dan morgen aan de slag’
Exitpoll geeft nog geen duidelijke opties voor coalitie
Veel politieke partijen willen zo snel mogelijk een nieuw kabinet op het bordes, maar dat zal vermoedelijk niet makkelijk worden. Op basis van de uitslag van de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos I&O zijn er ook nu weer vier partijen nodig om een meerderheidskabinet te vormen.
“Dat betekent per definitie een ingewikkelde formatie”, zegt politiek verslaggever Arjan Noorlander. “Iedereen moet iets krijgen en dat is met vier partijen veel ingewikkelder dan met drie.”
Wie ook de grootste wordt: als andere partijen de PVV blijven uitsluiten, lijkt het D66 te worden die voor het eerst een serieuze poging mag gaan doen om een kabinet te vormen. “De exitpoll geeft daarvoor nu nog geen duidelijke opties”, zegt politiek verslaggever Marleen de Rooy.
JA21 lijkt met negen zetels een kanshebber, maar die partij is geen goede match met D66. “Als je naar de inhoud kijkt, moeten we heel goed zoeken om naar een punt te zoeken waar JA21 of D66 het over eens zijn”, zegt Noorlander.
FVD: ‘Wat een overwinning’
Forum voor Democratie-lijsttrekker Lidewij de Vos is blij met de winst die de partij volgens de exitpoll lijkt te halen. De partij verdubbelt daarin het aantal zetels: van 3 naar 6. “Wat een overwinning”, zegt De Vos in een speech voor aanhangers van de partij. “Het is een duidelijk signaal van de kiezer dat het roer in Nederland om moet.” Ze feliciteert Jetten en Wilders en wenst hun “veel wijsheid toe”.
ANPLidewij de Vos speecht na het verschijnen van de exitpoll
Wilders op sociale media: hadden gehoopt op andere uitslag
PVV-leider Wilders heeft gereageerd op de exitpoll waarin zijn partij een fors aantal zetels inlevert. “De kiezer heeft gesproken. We hadden op een andere uitslag gehoopt maar we hebben onze rug rechtgehouden. We zijn strijdvaardiger dan ooit en nog steeds de tweede en misschien wel grootste partij van Nederland.”
De PVV staat op 25 zetels in de exitpoll. Daarmee krijgt de PVV minimaal tien zetels minder dan bij de vorige verkiezingen, toen het op 37 zetels uitkwam. In de exitpoll geldt een foutmarge van maximaal twee zetels met de definitieve uitslag.
Struijs over terugkeer 50Plus: ‘Voelt fantastisch’
50Plus-lijsttrekker Struijs zegt dat het “fantastisch voelt” dat zijn partij op twee zetels staat in de exitpoll. Als die prognose werkelijkheid wordt, keert de partij weer terug in de Tweede Kamer. “Het is nog even afwachten”, benadrukt hij, maar toch heeft Struijs er vertrouwen in dat er minstens een zetel wordt behaald. “Het belangrijkste is dat al die 50-plussers weer een stem krijgen in de Tweede Kamer.”
50plus is de eerste partij die uit de Tweede Kamer verdween, die het lukt om daarin weer terug te keren. De partij haalde in 2017 en 2021 ook al zetels in de Kamer, maar kreeg vervolgens in 2023 daarvoor niet genoeg stemmen.
50Plus lijkt met lijsttrekker Jan Struijs terug in de Kamer: ‘Heel blij mee’
Update exitpoll: geen wijzigingen in zetelaantallen
In de tweede exitpoll zijn geen veranderingen te zien in de indicatie van de verkiezingsuitslag van een half uur geleden. In deze tweede exitpoll heeft Ipsos I&O ook de data van de laatste dertig minuten meegenomen waarin de stembureaus nog open waren.
Met deze update kan soms de indicatie van de uitslag nog wijzigen, maar dat is in zetelaantallen niet het geval. Ook in deze tweede exitpoll staat D66 aan kop met 27 zetels, gevolgd door de PVV met 25 zetels en de VVD met 23.
De exitpoll maakt Ipsos I&O in opdracht van de NOS en RTL. Onderzoekers vroegen kiezers op 65 stembureaus om nog een keer te ‘schaduwstemmen’. Het is nu wachten op de eerste resultaten die gemeenten door gaan geven. Deze uitslagen zullen in de loop van de avond binnendruppelen.
NOSDe tweede exitpoll, van 21.30 uur
Alle coalitiepartijen verliezen zetels: ‘Betalen prijs voor kabinetsdeelname’
Alle partijen die in kabinet-Schoof zaten, hebben in de exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos I&O zetels verloren. “Zij hebben moeten betalen voor kabinetsdeelname”, is de voorlopige conclusie van politiek verslaggever Arjan Noorlander. “Het zijn andere partijen die nu het alternatief bieden voor het kabinet dat er zat.”
Volgens politicoloog Tom van der Meer is de kiezer bijna net zo veranderlijk als vorige verkiezingen. Ook ziet hij verschuivingen: “De traditioneel linkse partijen zijn nog nooit zo klein geweest. En alle partijen rechts van D66 zijn nog nooit zo groot geweest sinds 2002.”
CDA: ‘Alle reden om tevreden te zijn’
Hanneke Steen, nummer 2 op de kandidatenlijst van het CDA, noemt de exitpoll “een geweldige uitslag”. Ze zegt ontzettend blij te zijn met de 19 zetels die de partij lijkt te halen.
“We hebben hard gewerkt de afgelopen weken en jaren. Dat betaalt zich uit in een prachtige exitpoll waar we blij mee mogen zijn. Twee jaar geleden stond ik ook op de uitslagenvond en toen hadden we 5 zetels. Nu staan we met een exitpoll van 19 zetels: alle reden om heel tevreden te zijn.”
Aanhangers D66 gaan uit hun dak: ‘Het kan wel’
Aanhangers D66 gaan uit hun dak: ‘Het kan wel’
Dit is de eerste exitpoll van Ipsos I&O:
Dit is de eerste exitpoll van Ipsos I&O
BBB en NSC houden hoop op meer zetels
BBB-Kamerlid Henk Vermeer noemt het verlies voor zijn partij in de exitpoll “een tegenvaller”. In de exitpoll lijkt de partij te dalen van 7 naar 4 zetels. “Maar gelukkig is het de eerste exitpoll. Ik hoop dat we er toch nog een à twee zetels bij krijgen”, zegt Vermeer. Hij feliciteert ook de partijen die zetels lijken te winnen volgens de exitpoll. “Die hebben het echt top gedaan.”
Ook bij NSC klinkt hoop. De partij houdt in de exitpoll geen zetels over. “Dit is nog het begin van de avond, wij hebben nog hoop op een beter einde”, zegt Judith Uitermark van NSC. “Ik heb nog echt hoop dat we nog op meer zetels eindigen dan hoe we er nu voor staan.”
Paternotte (D66): waanzinnig, maar is nog nek aan nek
Jan Paternotte, nummer twee op de D66-kieslijst, reageert verheugd op de exitpoll. “Het was superspannend en dit is waanzinnig”, zegt hij tegen een NOS-verslaggever. Desondanks benadrukt hij dat de marge met de PVV nog erg klein is. “Het gaat nog nek aan nek.”
D66 staat vooralsnog op 27 zetels en de PVV op 25, met een maximale foutmarge van 2 zetels. “Het kan nog schuiven dus we gaan elke minuut onze telefoon verversen”, zegt Paternotte. “Maar als de exitpoll uitkomt dan is het de grootste overwinning van D66 ooit.”
NOS
Gejuich bij D66 om exitpoll
In poppodium Nobel in Leiden klinkt gejuich in reactie op de exitpoll waarin D66 aan kop gaat. De partij is daar bijeen voor de uitslagenavond. Aanhangers steken Nederlandse vlaggen in de lucht en schreeuwen “het kan wel”, de campagneslogan van de partij.
Ook bij GroenLinks-PvdA klonk kort gejuich in de zaal toen op televisie het aantal zetels van de PVV te zien was. Bij de PVV klonk geen gejuich, zegt verslaggever Michiel Breedveld. “Het is hoe je het wendt of keert een afstraffing voor de PVV.”
Stembureau in Apeldoorn eerder dicht vanwege brand
In Apeldoorn moest een stembureau eerder dicht vanwege een grote brand bij een opslag van een supermarkt. Het stembureau zit in dezelfde straat, de Hoenderparkweg, in een pand van een postduivenvereniging.
Volgens een woordvoerder van de gemeente Apeldoorn zijn alle uitgebrachte stemmen van dit stembureau naar het gemeentehuis gebracht, waar ze vanavond worden geteld. Mensen die nog wilden stemmen, moesten op zoek naar een ander stembureau in de buurt.
De brand brak even voor 19.00 uur uit. De brandweer is druk bezig om de brand te blussen.
Exitpoll: D66 aan kop, NSC op 0 zetels en forse winst CDA en JA21
Volgens de exitpoll van Ipsos I&O gaat D66 nipt aan kop bij de Tweede Kamerverkiezingen met 27 zetels. De PVV zit er dicht op met vooralsnog 25 zetels, gevolgd door de VVD met 23 zetels. Er is een foutmarge van maximaal 2 zetels, dus het is nog te vroeg voor conclusies.
De stembureaus zijn om 21.00 uur gesloten en het tellen is begonnen. Pas in de loop van de avond worden de voorlopige uitslagen verwacht.
De exitpoll is een indicatie van de verkiezingsuitslag, gebaseerd op een peiling door Ipsos I&O in opdracht van de NOS en RTL bij 65 stembureaus in het hele land. Volgens deze exitpoll staat NSC voorlopig op 0 zetels. Het CDA lijkt een forse sprong te maken: van 5 zetels twee jaar geleden naar zo’n 19 zetels. GroenLinks-PvdA komt voorlopig op 20 zetels uit, vijf minder dan bij de vorige verkiezingen.
Andere winnaars lijken JA21 (van 1 naar 9) en FVD (van 3 naar 6). Ook 50Plus zou met 2 zetels in de Kamer komen.
NOS
Cupcake voor briefstemmers Aruba, Curaçao en Sint-Maarten
Ook in het Caribisch deel van het koninkrijk wordt vandaag gestemd voor de Tweede Kamerverkiezingen. Nederlanders konden per brief hun stem uitbrengen. Als bedankje kregen de stemmers een cupcake.
Op Aruba zijn er 853 stemgerechtigden, Curaçao 1722 en Sint-Maarten telt er 234. De opkomst onder de briefstemmers schommelde enkele uren geleden rond de 65 procent.
NOSKiezers kregen na het uitbrengen van hun stem een cupcake
Livestream verkiezingsuitslagen begint bijna
Om 20.30 uur beginnen de live-uitzendingen over de verkiezingsuitslag op NOS.nl, NPO 1 en op NPO Radio 1. De livestream op de website en app kun je vinden in deze link.
Rondje Binnenhof bij het slotdebat
Jorn, Marleen en Simone namen op de allerlaatste campagnedag de laatste debatten en peilingen door, achter de schermen bij het grote slotdebat:
Achter de schermen bij het slotdebat | Rondje Binnenhof #90
Voorlopig opkomstcijfer net iets lager dan twee jaar geleden
De voorlopige opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen was om 19.45 uur zo’n 65 procent. Dat meldt onderzoeksbureau Ipsos I&O. Daarmee is de opkomst momenteel net iets lager dan twee jaar geleden, toen was het op dit tijdstip 66 procent. De hele dag is de opkomst al iets lager dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen.
Er worden ‘s avonds nog volop stemmen uitgebracht. Bijvoorbeeld in de Grote Kerk in Zwolle, waar twee rijen met ongeveer veertig kiezers wachten op hun beurt:
NOS / Sander van HoornStemmen in de Grote Kerk in Zwolle
Stemmen met kleiner stembiljet
In vijf gemeenten wordt deze verkiezingen gestemd met een nieuw, kleiner stembiljet. Daar staan niet alle namen van de kandidaten op. Kiezers kleuren eerst het vakje van de partij waar ze op willen stemmen rood, vervolgens kleuren ze het vakje in naast het nummer van de kandidaat waar ze op willen stemmen. Doen ze dat laatste niet, gaat de stem automatisch naar de lijsttrekker van de partij.
Niet iedereen was overigens even goed op de hoogte van de proef. “Ik heb een verkeerde lijst gekregen”, zei bijvoorbeeld een kiezer in Alphen aan den Rijn waar met het nieuwe stembiljet wordt gestemd. Als de voorzitter van het stembureau uitlegt hoe het stemmen werkt met het nieuwe biljet, lukt het haar wel, schrijft de lokale omroep Studio Alphen.
In de vijf gemeenten wordt onderzocht of het nieuwe stembiljet goed werkt. Het is kleiner waardoor het makkelijker voor kiezers te hanteren is, ook het tellen van de stemmen zou makkelijker zijn door het kleinere formaat. Om het daadwerkelijk in te kunnen voeren moet de wet gewijzigd worden.
Opvallend hoog opkomstcijfer Schiermonnikoog: 126 procent
De opkomst voor de verkiezingen was op Schiermonnikoog om 18.00 uur 126 procent, meldt de gemeente. Dat is te danken aan de stemmende toeristen op het Waddeneiland.
Voor het opkomstpercentage wordt gekeken naar het aantal stemgerechtigde inwoners van een gemeente. Als die allemaal stemmen, is de opkomst 100 procent. Maar als er dus mensen stemmen die buiten de gemeente wonen kan het percentage nog verder oplopen, zoals op Schiermonnikoog.
Hier heeft Nederland gestemd
Stemmen voor een nieuwe Tweede Kamer kan vandaag op allerlei plekken. Zo werd er gestemd in voetbalstadions, een dierentuin, een brandweerkazerne en een tuincentrum, maar ook in Herinneringscentrum Kamp Westerbork:
Van brandweerkazerne tot bajes: hier stemt Nederland
Tussentijdse opkomst nog altijd iets lager dan twee jaar geleden
De voorlopige opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen is iets lager dan twee jaar gelden rond deze tijd. Ipsos I&O meldt om 17.55 uur een tussentijdse opkomst van 48 procent. Bij de verkiezingen in 2023 was dat 50 procent.
De hele dag is de opkomst al iets lager dan twee jaar geleden, toen de opkomst uiteindelijk 77,7 procent werd. Er kan nog tot 21.00 uur gestemd worden.
Zo brachten Wilders, Yesilgöz, Timmermans, Jetten en Bontenbal hun stem uit
Lijsttrekkers van de grote partijen naar de stembus
Meer gemeenten gaan ‘sneltellen’, uitslagen komen mogelijk eerder
Als de stembussen vanavond om 21.00 uur worden geopend, begint pas het echte werk: het tellen van de stemmen. Dit jaar gaat tweederde van de gemeenten ‘sneltellen’. Daarbij worden eerst alleen de stemmen per partij geteld. Gemeenten verwachten daardoor eerder met uitslagen te kunnen komen.
Sinds 1 januari 2023 kunnen alle gemeenten ervoor kiezen om eerst alleen de stemmen per partij te tellen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen dat jaar koos iets meer dan de helft van de gemeenten hiervoor. “Nu zien we dat steeds meer grote gemeenten hiervoor kiezen”, zegt woordvoerder Anita Pronk van de Kiesraad.
Eerder moesten stembureauleden op de avond van de verkiezingen zowel de stemmen per partij als de stemmen per kandidaat tellen. In de grotere gemeenten leidde dat bijna altijd tot nachtwerk.
‘Frisse uitgeslapen tellers’
“De nieuwe telmethode heeft als voordeel dat de voorkeursstemmen met frisse, uitgeslapen tellers kunnen worden geteld. Daardoor hoeven bovendien stembureauleden niet zo lang door te gaan ‘s avonds. Die voordelen worden door steeds meer gemeenten ingezien”, zegt Pronk.
Naar verwachting komen de eerste uitslagen vanavond rond 21.30 uur van kleine gemeenten als Vlieland, Schiermonnikoog en Rozendaal (Gelderland). Een uur later komen iets grotere gemeenten. “Pas na 23.00 uur komt het echt op gang”, zegt Mark Westerhoff van de ANP Verkiezingsdienst.
“Wij vragen gemeenten een indicatie te geven”, zegt Westerhoff. Daaruit blijkt dat meeste gemeenten de uitslag tussen 23.30 en 02.00 uur verwachten door te geven. “Sommigen verwachten het dit jaar iets eerder te kunnen doen. Laten we erop hopen, want in 2021 en 2023 ging het behoorlijk traag.”
Overigens hoef je niet zo lang te wachten om een beeld te krijgen van de verkiezingsuitslag. Om 21.00 uur komt de eerste exitpoll die op alle platforms van de NOS te zien is. De praktijk leert dat die een betrouwbare indicatie geeft van de zetelverdeling in de Tweede Kamer.
ANPStembureauleden tellen de stemmen in 2023
Welkom in dit liveblog over de Tweede Kamerverkiezingen. In dit blog lees je het laatste nieuws van vanavond op deze verkiezingsdag. Het blog van de ochtend en de middag kan je hier teruglezen.
